طالبان و گروه موسوم به دولت اسلامی در ژانویه ۲۰۱۵ علیه یکدیگر اعلام جنگ کردند.
گروه طالبان افغانستان می‌گوید "نیروهای ویژه" خود را برای جنگ با گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) که به مرور خونین‌تر می شود، بسیج کرده است.
دولت اسلامی (داعش) در مناطقی که تاکنون طالبان بر آن احاطه داشته و تسلطش بر گروه‌های شورشی گوناگون افغانستان را به چالش کشیده است و توانسته حدی از حمایت را نیز جلب کند. در جنگ میان این دو گروه تندرو کدام یک پیروز است؟
تعداد نیروهای ویژه طالبان که با گروه موسوم به دولت اسلامی می‌جنگند چند نفر است؟
به گفته منابع طالبان، نیروی ضربتی که بخشی از واحدهای ویژه این گروه است و در اوایل اکتبر سال ۲۰۱۵ تشکیل شده، بیش از هزار پیکارجو دارد که به نسبت سایر نفرات این گروه بهتر آموزش دیده و تجهیز شده اند و تنها وظیفه آنها شکست دادن گروه داعش است.
پرسنل این واحد براساس تجارب و قابلیت های نظامی از میان نیروهای طالبان دستچین می شوند و در تمام ولایت هایی که گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) در آنها حضور فعال و یا بالقوه ای دارد، از جمله ننگرهار، فاراه، هلمند و زابل مستقر و فعالند.
واحدهای ویژه طالبان برای نبرد با گروه دولت اسلامی به هر کجا که لازم باشد اعزام می شوند و جنگ با ارتش افغانستان و نیروهای خارجی را سایر نیروهای طالبان پیش می برند.
تاکنون تلفات دو طرف چقدر بوده است؟
زمانی که گروه دولت اسلامی (داعش) فعالیت خود را در افغانستان شروع کرد، طالبان مخفیانه به تمام فرماندهان محلی خود دستور داد که "به هر وسیله ممکن" با این گروه مبارزه کنند. از آوریل ۲۰۱۵ تاکنون دوطرف برای تصرف و یا حفظ قلمرو تصرف شده به مواضع یکدیگر حمله کرده اند.
واحدهای گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) که فرمانده اکثریت آنها یا فرماندهان سابق و انشعابی طالبان هستند و یا پیکارجویان اهل پاکستان و ازبکستان، هدف حملات طالبان قرار گرفته اند.
اکثر زدو و خوردها در ولایت های ننگرهار، فراه، هلمند و زابل روی داده و در این نبردها صدها نفر از پیکارجویان دو طرف کشته شده اند.
رقم دقیق تلفات را نمی‌توان مشخص کرد ولی گفته می‌شود که واحدهای عملیاتی نیروی ویژه طالبان از اکتبر به این سو دهها تن از پیکارجویان گروه دولت اسلامی را کشته اند.
شاخه افغانستان-پاکستان، اولین شاخه‌ای بود که موجودیت آن رسما از طرف گروه دولت اسلامی اعلام شد.
گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) نیز دهها نفر از پیکارجویان طالبان را اکثرا در ولایت ننگرهار کشته است. آنها هر کجا که بتوانند نیروهای طالبان را تعقیب کرده و بارها آنان را به کمین انداخته اند. این گروه اوایل سال جاری ده نفر از پیکارجویان طالبان را در ننگرهار سر برید.
در ماه ژوئن مولوی میراحمد گل نفر اول طالبان در ولایت ننگرهار در شهر پیشاور ترور شد و گفته می شود این ترور توسط گروه دولت اسلامی انجام شده است.
در حال حاضر به نظر می رسد که گروه موسوم به دولت اسلامی در غرب و جنوب کشور از بین رفته است. اما دسته‌های کوچک پیکارجویان این گروه هنوز در نواحی شرقی افغانستان و به خصوص ولایت های ننگرهار و کنر فعالند.
گروه موسوم به دولت اسلامی در عین حال روی نواحی شمالی افغانستان تمرکز کرده و به نظر می‌رسد قصد دارد در این نواحی با پیکارجویان ازبک، تاجیک، چچن و اویغور تماس برقرار کرده و از مرزهای بین‌المللی با سهولت بیشتری عبور کند.
نبرد مسلحانه دو طرف از چه زمانی شروع شد؟
از ژانویه سال ۲۰۱۵ و پس از اعلام موجودیت شاخه گروه دولت اسلامی در "خراسان" دو گروه علیه یکدیگر اعلام جنگ کردند. اعلام موجودیت در "خراسان" که در تقسیم بندی خلافت خود خوانده گروه داعش ایران، افغانستان، آسیای میانه و بخشی از پاکستان را شامل می‌شود، اولین مورد از گسترش فعالیت این گروه در کشوری خارج از جهان عرب بود.
گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) اولین گروه اسلام‌گرای تندرویی بود که رهبری ملا محمد عمر بنیانگذار گروه طالبان را که از سوی پیروانش امیرالمومنین امارت اسلامی افغانستان قلمداد می‌شد، مستقیما به چالش کشید.
طالبان قبلا به رهبران القاعده پناه داده بود و آنها اقتدار رهبر طالبان را پذیرفته بودند. اما گروه موسوم به دولت اسلامی به شکل علنی با رهبری طالبان مخالفت کرده، در بیانیه‌ها و ویدئوهای تبلیغاتی‌اش مشروعیت طالبان را زیر سئوال برده و این گروه را متهم کرده که عامل پیشبرد سیاست‌های ضد اطلاعات ارتش پاکستان است.
طالبان با این حملات تبلیغاتی مقابله کرد و به گروه موسوم به دولت اسلامی هشدار داد "تلاش برای ایجاد یک نیروی جهادی موازی در افغانستان" را متوقف کند. طالبان در نامه سرگشاده‌ای به ابوبکر البغدادی رهبر داعش به تاریخ ۱۶ ژوئن ۲۰۱۵ هشدار داد که طالبان ناگزیر خواهد شد "از دستاوردهای خود دفاع کند."
داعش یک هفته بعد از زبان ابومحمد العدنانی سخنگوی ارشد خود به این نامه پاسخ داد. او به طور مشخص به مخالفان این گروه در "خراسان"، لیبی و سوریه اشاره کرد و آنها را متهم کرد که مرتکب گناه (جرائم مذهبی) می‌شوند.
او گفت "پیکارجویان خلافت اسلامی دستور دارند در مورد کسانی که ندامت نکرده و به خلافت ما نپیوسته اند هیچ گونه رحم و شفقتی نشان ندهند."
این برای طالبان تا چه حد جدی است؟
اقتدار طالبان هیچگاه به این شکل از سوی یک گروه جهادی و تندروی دیگر به چالش کشیده نشده است. در حال حاضر بزرگترین کابوس آنها احتمال پیوستن شمار زیادی از نفرات و اعضای طالبان به گروه دولت اسلامی است.
برای پیش‌گیری از این حالت طالبان اکنون در دو جبهه نظامی و ایدئولوژیک می‌جنگد.
گروه موسوم به دولت اسلامی کارزار عضوگیری بسیار فعالی به راه انداخته و اساسا روی فرماندهان اخراجی و به حاشیه رانده شده تمرکز دارند. در عین حال سعی می کند از شکاف درونی در صفوف طالبان، که پس از مرگ ملا محمد عمر و انتخاب ملا اختر محمد منصور به مقام رهبری این گروه در ماه ژوئیه آغاز شده، بهره برداری کند.
ماه گذشته اعلام موجودیت جناح انشعابی طالبان این شرایط را دشوارتر کرده است، هر چند این جناح نیز می‌گوید که با گروه دولت اسلامی می‌جنگد. منابع مالی بیشتر گروه موسوم به دولت اسلامی نیز عامل موثری بوده است. بسیاری، از جمله تعداد زیادی از جوانان بیکار، به حقوقی که این گروه می پردازد و گاه به ۵۰۰ دلار در ماه می‌رسد، جذب شده اند.
آینده گروه دولت اسلامی (داعش) در افغانستان تا حد زیادی به سرنوشت و دستاوردهای این گروه در عراق و سوریه وابسته است. بسیاری از پیکارجویان افغان در حال حاضر منتظر آینده این گروه هستند یا از انتقام جویی بی‌رحمانه طالبان می ترسند و هنوز وفاداری خود به دولت اسلامی را علنی نکرده اند.
عواملی در ارتش قدرتمند پاکستان که به حمایت از طالبان متهم هستند، در سرنوشت مبارزه این دو گروه نقش بسیار مهمی خواهند داشت.
دولت اسلامی علیه امارت اسلامی
چند تفاوت بینشی و فرهنگی بین دو گروه وجود دارد.
گروه موسوم به دولت اسلامی یک تشکیلات جهان اسلامی است و برنامه آن جهاد فرامرزی و جهانی و هدفش ایجاد هویت سیاسی واحدی است که خاک تمام کشورهای مسلمان را شامل می شود.
در مقابل گروه طالبان تاکید می‌کند که برنامه و اهداف آنها کاملا محلی است و به افغانستان محدود می شود. هدف اعلام شده آنها آزاد کردن افغانستان از "اشغال خارجی" و خروج سریع و کامل همه نظامیان خارجی از کشور است.
ابوبکر البغدادی با اعلام خلافت خودخوانده مدعی وفاداری و بیعت همه مسلمانان است. ویدئویی که شاخه "خراسان" این گروه در اواخر ماه مه منتشر کرد با قاطعیت اعلام می‌کند که همزمان نمی‌تواند دو خلافت در جهان وجود داشته باشد و در شرایط وجود یک خلافت مشروع دیگری باید نابود شود.
دو گروه در زمینه بینشی و اعتقادی نیز اختلافاتی دارند. طالبان یک جنبش محافظه کار طلاب و روحانیون و پیرو مکتب حنفی اسلام است که مذهب اکثریت سنی مذهبان افغانستان است. آنها عموما به صوفیسم معتقدند و در مجموع از درگیری خشونت آمیز با شیعیان پرهیز کرده‌اند.
گروه موسوم به دولت اسلامی که پیرو مکتب وهابی - سلفی است به صوفیسم اعتقادی ندارد و شیعیان را در زمره کفار می داند. این گروه هنگام اعلام موجودیت شاخه "خراسان " گفت یکی از اهدافش" اجرای توحید و ریشه کن کردن شرک است".
این اشاره ای بود به سنت های برخی از مسلمانان مثل مقدس دانستن محل دفن امامزاده ها یا صوفیان.
روحانیون ارشد طالبان نیز علیه مشروعیت گروه موسوم به دولت اسلامی و جهان‌بینی آن فتواهایی صادر کرده و جنگ با این گروه را براساس استدلال های دینی توجیه می‌کنند.
نقش حملات هواپیماهای بدون سرنشین
این حملات به پیکارجویان افغانی که اخیرا به گروه موسوم به دولت اسلامی پیوسته‌اند ضربات سختی زده است. این گروه حافظ سعید خان، یک فرمانده سابق طالبان پاکستان را به عنوان "والی خراسان" و عبدالرئوف خادم یک فرمانده سرشناس قبلی طالبان افغان را به عنوان معاون او تعیین کرد.
ولی دو هفته پس از این انتصاب، عبدالرئوف خادم روز ۹ فوریه ۲۰۱۵ در حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی در ولایت هلمند کشته شد. چند روز بعد جانشین او نیز در حمله مشابهی به قتل رسید. در اوایل ژوئیه شاهدالله شاهد یک فرمانده سابق طالبان پاکستانی و سخنگوی محلی گروه دولت اسلامی در حملات هوایی آمریکا در ولایت ننگرهار کشته شد.
چند روز بعد نهادهای امنیتی افغانستان اعلام کردند که حافظ سعید خان نیز همراه با ۳۰ پیکارجوی این گروه در یک حمله "هماهنگ شده" توسط هواپیماهای آمریکایی در ننگرهار کشته شده است. این گروه کشته شدن "والی" خود را تکذیب کرده ولی تاکنون شواهدی برای اثبات زنده بودن او ارائه نکرده است.
بیانیههای دولت افغانستان و گزارش‌های رسانه‌های محلی ادعا می‌کنند که طی سال گذشته حدود هزار پیکارجوی وابسته به گروه موسوم به دولت اسلامی بر اثر حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی یا در جنگ با طالبان کشته شده‌اند.
مردم افغانستان چقدر از گروه دولت اسلامی می‌ترسند؟
پیکارجویان افغان گروه موسوم به دولت اسلامی برای مجازات و کشتن مخالفان خود در برخی موارد روش‌های بی‌رحمانه‌تر و پیچیده‌تری از همتایان خود در خاورمیانه به کار بسته اند، به ویژه در ولایت ننگرهار که "پایتخت" قلمرو آنهاست.
به خصوص ویدئویی که در ماه آگست منتشر شد در سراسر افغانستان وحشت و هراس زیادی به وجود آورد.
در این ویدئو نشان داده می‌شود که پیکارجویان این گروه ده نفر را که چشمانشان بسته است، از جمله یک پیرمرد را مثل گله‌ای حیوان به سوی تپه‌های ولسوالی آچین ننگرهار می‌برند. بعد آنها را مجبور می‌کنند که روی چاله‌هایی بنشینند که پر از مواد منفجره اند.
این ویدئو که عنوان آن "انتقام موحدین از مرتدان- ۲" بود، صحنه های بعد از انفجار از جمله به هوا پرتاب شدن قطعات بدن این افراد را نشان می‌داد.
در برخی از نواحی ولایت ننگرهار گروه دولت اسلامی روستاییان را مجبور کرده تا برای پیکارجویان تازه‌ای که به این گروه می‌پیوندند زن پیدا کنند یا سیگار کشیدن و خرید و فروش آن را ممنوع کرده‌اند.
مواد مخدر از جمله کشت خشخاش ممنوع شده است. در ماه دسامبر این گروه در ولایت ننگرهار یک ایستگاه رادیویی اف ام راه اندازی کرد که بخشی از فعالیت‌های تبلیغاتی گروه برای جذب پیکارجوی بیشتر است.
پیکارجویان گروه موسوم به دولت اسلامی خانه‌های صدها نفر از مخالفان خود را غارت کرده و آتش زده‌اند و خانه‌هایی را که خالی شده تصاحب کرده‌اند.
با وجودیکه جهان‌بینی و اعلام موجودیت خلافت خود خوانده گروه دولت اسلامی بخشی از پیکارجویان تندرو را در آسیای میانه و جنوب آسیا به خود جلب کرده اما روش‌های بی رحمانه آن بسیاری از مردم منطقه را از این گروه رانده است.
آینده
ظهور گروه موسوم به دولت اسلامی در افغانستان برای اقتدار طالبان یک چالش جدی است. ولی در عین حال به بسیاری لحاظ به طالبان کمک کرده است.
رهبری طالبان در ماه‌های اخیر گفت‌وگو با چند حکومت منطقه را آغاز کرده و به آنها تضمین داده که اجازه نخواهند داد گروه دولت اسلامی در افغانستان خود را تثبیت کرده و امنیت کشورهای همجوار را به خطر بیاندازد.
حکومت‌هایی مثل ایران، چین و روسیه ناگزیر شدند در سیاست قبلی خود که عدم تماس و مذاکره با طالبان بود، تجدید نظر کنند.
طالبان اکنون علیه دو دشمن می جنگد: گروه موسوم به دولت اسلامی و حکومت افغانستان و متحدان خارجی آن. در عین حال با مشکل جناح انشعابی نیز روبرو است.
گروه دولت اسلامی در قلمرویی مثل افغانستان که بازاری اشباع شده از گروه‌های تندرو و شورشی است به سختی می‌تواند به یک نیروی عمده بدل شود. ولی اگر روزی چنین شود نه تنها شورش مسلحانه و ضد دولتی در افغانستان را از بنیاد تغییر خواهد داد، بلکه به هر امیدی برای روند صلح در افغانستان نیز پایان خواهد داد.
بدون شک بی‌ثباتی در سطح منطقه نیز افزایش خواهد یافت.
در صورتیکه حکومت‌های منطقه نتوانند طرح مشترکی را برای ایجاد ثبات اجرا کنند، آینده منطقه نگران کننده خواهد بود.
منبع: بی بی سی