گفت‌وگو با سیدآقا حسین‌فاضل سانچارکی، معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان
میزان مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری در ایران نسبت به کشور‌های دیگر، بسیار بالا است، دلیل آن را چه می‌دانید؟
سانچارکی: جامعه ایران، یک جامعه نسبتاً بیدار، آگاه، با فرهنگ و نسبت به سرنوشت آینده خود حساس، می‌باشد، به این علت، مردم در روند‌های سیاسی، مشارکت می‌کنند. یکی از عمده‌ترین ویژگی‌هایی که در جامعه ایران، وجود دارد و مردم را وادار به حضور و مشارکت در انتخابات می‌کند، دیدگاه‌های مشخص نامزدان و توجه مردم به دیدگاه، برنامه، طرح و پروگرام آن‌ها است، مردم، فکر می‌کنند که اگر نامزد مورد نظر خود را انتخاب کنند و او بتواند برنامه و دیدگاه‌های خود را که در جریان مبارزات انتخاباتی اعلان کرده؛ پیاده و تطبیق کند، حتماً سرنوشت، زندگی، معیشت و آزادی شهروندی بیش‌تر و بهتر تامین خواهد شد.
به‌صورت عموم، بیش‌تر مردم جامعه ایران، جامعه فرهنگی و بیدار است که حضور و مشارکت خود را به‌عنوان بخشی از مسئولیت‌های اجتماعی، حقوقی و شهروندی خود قرار داده و به آن عمل، می‌کنند.
مهم‌ترین مشخصه‌های انتخابات ریاست جمهوری در ایران، چیست؟
سانچارکی: معیار‌های خاص و مشخصی وجود دارد که بر اساس آن معیار‌ها؛ نامزدان، گزینش می‌شوند. داوطلبان نامزد ریاست جمهوری در ایران، مانند افغانستان، بسیار وسیع و گسترده است. در انتخابات اخیر ایران، صد‌ها نفر اشتراک کرده بودند، این‌ها گزینش شدند و یک تعداد چهره‌های شاخصی که از دید نظام و حاکمیت، شایستگی، معقولیت و لیاقت داشتند، به‌حیث نامزدان اصلی مشخص شدند و به آن‌ها، اجازه دادند که وارد رقابت‌های انتخاباتی شوند که به نظرم این می‌تواند یک نکته مثبت باشد.
با توجه به تجربه تلخی که ما در افغانستان، داریم؛ قانون انتخابات ما، محاسبات مشخصی برای نامزدان ذکر نکرده، تنها گفته شده‌است که نامزدان دارای سند تابعیت افغانستان، باشند و به جرمی محکوم نشده باشند، اما نامزدان، باید طرز تفکر، برنامه و تحصیلات عالی مشخص، داشته باشند، متاسفانه قید و قیود مشخصی در این بخش ایجاد نشده‌است، اما در ایران، این مسایل ذکر شده‌اند.
مساله دوم، چهارچوب فعالیت‌ها و رقابت‌های انتخاباتی و تبلیغاتی در ایران است که فکر می‌کنم از چهارچوب اخلاقی و قانونی خاصی، برخوردار است که از زیاده‌روی و بعضی کار‌هایی که سبب بی‌اعتبار شدن نامزدان می‌شود؛ پرهیز می‌کنند، هم‌چنان زمینه بحث‌ها و برنامه‌های نامزدان، فراهم می‌شود که اگر نامزد شوند؛ چه برنامه‌هایی را پیاده خواهند کرد.
آیا انتخابات مظهر دموکراسی است؟
سانچارکی: انتخابات، یکی از بارزترین نمود‌های دموکراسی است و در جایی‌که انتخابات نباشد، تقریباً دموکراسی هم وجود ندارد، همین که اکثر شهروندان در انتخابات، شرکت کرده، رأی می‌دهند و خود را در معرض گزینش، قرار می‌دهند، این خودش می‌تواند از بارزترین جلوه‌های دموکراسی، باشد.
فکر می‌کنید انتخابات در ایران، می‌تواند دموکراسی را در این کشور، بازتاب دهد؟
سانچارکی: دموکراسی، اگر به عبارت گردش نخبگان در ساختار قدرت و مشارکت مردم در این روند‌ها و حضور مردم در انتخابات و اعمال رأی و نظرشان باشد، طبعاً دموکراسی تمثیل می‌شود.
به نظر شما میان ثبات سیاسی و انتخابات در ایران، چه رابطه‌ای وجود دارد؟
سانچارکی: انتخابات اگر شفاف، معتبر و قابل قبول باشد؛ برای اکثر اشتراک کنندگان، می‌تواند که عامل ثبات شود، اما اگر انتخابات مغشوش، آمیخته به تقلب، تخطی و جعل باشد، این خودش می‌تواند عامل بی‌ثباتی و نا رضایتی در درون جامعه شود و این نا رضایتی‌ها، خشونت، انارشی و هرجومرج را در پی دارد. این بر می‌گردد به این‌که چه نوع انتخابات برگزار می‌کنیم و چه تعداد از مردم این انتخابات را می‌پذیرند و چقدر این انتخابات، شفاف می‌باشد.
آزادی بیان در ایران، از چه جایگاهی برخوردار است؟
سانچارکی: در ایران، حاکمیتی وجود دارد که مصالحی را مد نظر دارد یا مسئولیت‌ها و وجایب خاص را برای خود تعریف کرده است. در چهارچوب این مصالح و وجایب، به آزادی بیان، نگاه می‌کنند، ما که از بیرون می‌بینیم و گه‌گاهی به جمهوری اسلامی ایران، سفر می‌کنیم، می‌بینیم که خوشبختانه، در ایران، آزادی بیان از لحاظ این که صاحب‌‌نظران، دانشمندان، فلاسفه، محققین، پژوهش‌گران و حتی منتقدین سیاسی مجال بیان نظرات خود را در قالب رسالات و کتب دارند، حتی سرسخت‌ترین منتقدان حاکمیت ایران، کتاب‌های خود را در آن کشور چاپ می‌کنند و در کتاب‌فروشی‌ها، پیدا می‌شود؛ این خودش می‌تواند یک نمونه باشد که سخت‌گیری‌ها وجود ندارد و طبعاً هر کشور برای خود قانون اساسی، قانون نشر و چاپ کتاب و قانون برای رسانه‌ها،دارد و مطابق آن قانون زمینه را مساعد می‌کنند برای بیان افکار و اندیشه‌ها. چنان‌که ما نیز در افغانستان، قانون رسانه‌ها و چاپ کتب و نشرات در یک چهارچوب خاص داریم، اگر تخطی صورت بگیرد، تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.