«فرزاد رمضانی بونش» کارشناس مسائل منطقه‌ای طی یادداشتی به انگیزه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مهاجرت افغانستانی‌ها به غرب پرداخته است. در این یادداشت آمده است: اخیراً سخنگوی وزارت امور مهاجران افغانستان اعلام کرد یک میلیون مهاجر در سال 2015 میلادی از کشورهای سوریه، عراق و افغانستان به اروپا رسیده‌اند.
چنانچه که در سال گذشته میلادی 150 هزار مهاجر افغان در آلمان درخواست پناهندگی داده‌اند و شمار پناهندگان افغانستانی در اروپا به مرز یک میلیون نفر رسیده است.
علاوه بر این، وزارت مهاجرین افغانستان اعلام کرده در یک سال گذشته، حدود ۲۵۰ هزار نفر از شهروندان این کشور از ۴۴ کشور صنعتی درخواست پناهندگی داده‌اند.
در این بین، اگر نگاهی مقایسه‌ای داشته باشیم شمار مهاجرانی که از کشورهای عضو اتحادیه اروپا تقاضای پناهندگی کرده‌اند با افزایش گسترده روبرو بوده‌است.
چنانچه بر اساس آمار اتحادیه اروپا بیشترین شمار مهاجران و پناهجویان را به ترتیب شهروندان سوریه با ۲۱ درصد و افغانستان ۱۳درصد به خود اختصاص داده‌اند. در این میان در سال‌های گذشته عملا همچنان افغانستان را در شمار مهم‌ترین کشورهای پناهنده فرست قرار گرفته است.
چنانچه افغانستان اکنون با داشتن میلیون‌ها مهاجر در جهان در شمار کشورهای با بیشترین مهاجر و پناهنده به منطقه و حتی دورترین کشورهای غربی و کوچک‌ترین کشورهای اروپایی قرار دارد.
در این بین در کشورهای اتحادیه اروپا تا سال‌های گذشته در حدود 500 هزار افغانستانی زندگی می‌کردند ولی این آمار اکنون به حدود یک میلیون نفر رسیده است.
در واقع با نگاهی به تحولات افغانستان و مسأله‌ای چون مهاجرت و پناهندگی باید گفت این امر نه تنها امری حل شده و مدیریت شده در افغانستان کنونی نیست بلکه بسترها و علل گوناگونی عملا موجب شده تا همچنان پناهندگی افغانستانی‌ها مساله و چالش مهمی باشد.
در این راستا اگر نگاهی به علل تداوم حضور و افزایش پناهندگان و مهاجران افغانستانی در اروپا باشیم باید در چند حوزه مورد بررسی قرار دهیم:
انگیزه‌ها و متغیرهای اقتصادی
در واقع در سال‌های گذشته هر چند افغانستان اعلام کرده تلاش می‌کند با اجرای برنامه‌های بزرگ اقتصادی مانع مهاجرت گسترده افغان‌ها به خارج شود و مهاجرت کنونی مشکلاتی را هم برای کشور مبدا و هم برای کشورهای مقصد ایجاد کرده‌است.
چنانچه در همین راستا جدا از خطر دیپورت شدن ده‌ها هزار پناهجوی افغان از کشورهای مختلف به افغانستان نرخ پذیرفته‌شدن پناهندگی شهروندان افغانستان صد درصد نیست و به زحمت به بالای ۵۰ درصد می‌رسد و وضعیت امنیتی آن در مقام مقایسه با عراق و سوریه وضعیت بهتری دارد، اما همچنان سیل مهاجر و پناهندگی افغانستانی‌ها به اروپا تداوم دارد.
در این بین همچنان اکثر پناهجویان به اروپا را جوانان تشکیل می‌دهند و این موضوع مقامات را نگران کرده‌است. چنانچه تلاش‌هایی برای جلوگیری از این گونه مهاجرت‌ها آغاز شده و قرار است با اجرای طرح های گسترده اقتصادی، زمینه کار برای افغان‌ها مهیا شود.
اما در مقابل پناهجویان افغان همچنان تلاش می‌کنند تا با عبور از ایران و ترکیه، با قایق‌های تندرو و متعلق به قاچاقچیان انسان از راه آبی به یونان و بعد از آن به اروپا برسند.
در این بین بی‌گمان نقش متغیر اقتصاد تاثیر مهمی در تداوم مهاجرت و یا پناهندگی افغانستانی‌ها به اروپا داشته است.
در واقع جنگ‌های زیاد داخلی، خشکسالی، نبود کار و درآمد در روستاها و شهرها، میزان کم امکانات بهداشتی و درمانی و آموزشی در نواحی محروم و ... موجب شده است شمار زیادی از شهروندان افغانستان در جست‌وجوی زندگی و درآمد بهتر افغانستان را ترک کنند.
این امر در حالی است که با وجود کمک‌ها و حضور کشورهای خارجی در افغانستان در سال‌های گذشته عملا فرصت‌های مناسبی برای نسل جوان و بیکار این کشور فراهم نشده و همچنان زمینه کار و اشتغال کم بوده و گاه تامین مخارج زندگی بخشی از مردم وابسته به درآمد کارگران مهاجر خارجی است.
در این شرایط میل پناهندگی در بین نسل میانسال و حتی متخصص هم دیده می شود. گذشته از این نیز باید دانست که وضعیت کنونی یک سال گذشته مرزهای اروپایی و بازتر شدن آن بر روی پناهندگان بخشی از مهاجران و پناهندگان افغانستانی در ایران و پاکستان را نیز به اروپا کشاند.
یعنی بخش مهمی از مهاجرت‌ها در افغانستان به سمت کشورهای غربی به بهانههای رسیدن به زندگی بهتر، آرامش و آسایش بهتر است.
متغیرهای امنیتی و سیاسی
در برآورد گذشته مرکز مطالعات راهبری افغانستان ناامنی با 34.42 درصد در صدر بزرگ‌ترین مشکل افغانستان قرار دارد و پس از آن، بیکاری با 25.86 درصد در رتبه دوم مشکلات این کشور و فساد اداری با اختلافی اندک از بیکاری با 23.98 درصد در ردیف سوم قرار دارند.
در این بین عدم امنیت، احساس ناامنی و بی ثباتی‌ها ادامه دارد و در برخی مناطق افغانستان و حضور داعش و نبود چشم انداز روشن امنیتی به نوبه خود موجب تداوم درخواست پناهندگی از اروپا شده است.
در واقع هر چند در یک دهه گذشته بسیاری امیدوار بودند که زمینه بازگشت پناهندگان پیشین افغانستانی به میهن فراهم شود، اما نداشتن امنیت در برابر طالبان و گروه‌های افراطی یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مسائل مهاجرت و پناهندگی و اشتیاق و حتی پناهندگی و مهاجرت دوباره برخی از بازگشت کنندگان به افغانستان شده است.
در این میان در یک سال گذشته نبود امنیت در ابعاد گوناگون و احساس ناامنی روانی همچنان نقش مهمی در تداوم مهاجرت و افغانستان گریزی داشته و دارد.
در واقع نبود چشم انداز روشن از وضعیت سیاسی و امنیتی افغانستان و تداوم رویکردهایی چون میدان داری و مبارزه طلبی و گاه قدرت نمایی‌های افزون طالبان در مناطقی که تا کنون نفوذ و حضوری نداشته است نیز به نوبه خود در افزایش بیشتر تلاش برای پناهندگی در اروپا موثر بوده است.
در کنار این حضور داعش در مناطقی از کشور، عدم امنیت سیاسی و ترس و افزایش نگرانی اقلیت‌های گوناگون مذهبی و قومی به نوبه خود می‌تواند بخشی از جامعه را برای فرار مجاب کند.
عوامل فرهنگی و اجتماعی
هر چند عوامل و متغیرهای امنیتی - سیاسی در کنار انگیزه‌های اقتصادی بیشترین عامل را در تداوم حضور و افزایش پناهندگان و مهاجران افغانستانی در اروپا داشته است، اما عوامل فرهنگی و اجتماعی همچون تبلیغات رسانه‌ها از آزادی غرب، فریفتگی نسبت به غرب و تصویری از جهان خارج در ذهن افغانستانی‌ها، غرب را مساوی با رفاه، امنیت، آرامش و ثروت معرفی کرده است.
هراس‌های گاه دروغین از وقوع درگیری‌های قومی و داخلی و مذهبی در کنار ده‌ها عامل کوچک فرهنگی و اجتماعی به نوبه خود در افزایش میل و تمایل به پناهندگی به اروپا افزوده شده است.
منبع:خبرگزاری فارس