«مرتضی پیمان» کارمند سابق تئاتر و تلویزیون خصوصی «آریانا» است که اکنون در کنار پیاده‌رو خیابانی در منطقه «برکی» کابل مغازه‌ای کوچک کفاشی باز کرده و مشغول کار است. پیمان، بازیگر تئاتر، نقاش، شاعر و نویسنده است که دفترچه شعرش را در مغازه خود گذاشته و هرازگاهی در آن شعر می‌نویسد. او تا کلاس چهاردهم مهندسی درس خوانده، اما تنها یک سال در کارخانه «جنگلک» کابل به عنوان معاون مهندس مشغول کار بوده است.
این هنرمند افغانستانی7 سال در ریاست تئاتر کابل سرگرم کار بوده اما جنگ‌ها در افغانستان او را مجبور به ترک این وظیفه نمود و وی را راهی دیار هجرت کرد. با برقراری نظام جدید در افغانستان، مرتضی پیمان به کابل بازگشت و 4 سال قبل در تلویزیون خصوصی «آریانا» استخدام شد.
پیمان، 3 سال در بخش برنامه‌های سرگرمی و کودک آریانا وظیفه داشت، اما یک سال پیش، بنا به دلایل نامعلومی با شماری از همکاران خود از این تلویزیون اخراج شد که اکنون سر از مغازه کفاشی در آورده است .
با آنکه در چندین تلویزیون خصوصی دیگر رزومه داده اما تاکنون نتوانسته در این رسانه ها کار پیدا کند و توانایی پرداخت کرایه ماشین برای پیدا کردن کار در استودیوهای رسانه‌ای کابل را هم ندارد.
زمانی که خبرنگار ما از این کارمند سابق تلویزیون آریانا خواست تا به مسئولان این رسانه پیام خودش را برساند، او با یادآوری از بی‌مهری مسئولان آریانا در کابل نسبت به خودش، گفت: با کسانی‌که ارزش کار مرا درک نکردند، نه کار دارم و نه پیامی می‌فرستم.
مرتضی پیمان در حالیکه کفش کهنه‌ای را برای وصله زدن به دست گرفته بود، با لبخندی که به لب داشت با خبرنگار ما به گفت‌وگو پرداخت و فراز و فرودهای زندگی خود را بازگو کرد.
این هنرمند افغانستانی ضمن بیان برخی مسائل در خصوص کار در رسانه‌های این کشور گفت : کار در این نهادها را زمانی خوشایند می‌داند که رئیس آن اداره رفتار خوب داشته و کارمند نیز احساس همکاری نیک داشته باشد.
وی هنر امروزی در افغانستان را به «بازی‌های بچه گانه» تشبیه کرد و با تأکید به اینکه 50 درصد از آوازخوانان و هنرمندان سینما و تئاتر کنونی پاسداران واقعی هنر نیستند، گفت: هیچ نظارتی در این مورد وجود ندارد و هر کسی را که ببینی، خواننده و هنرمند شده است.
این شاعر و نویسنده افغانستانی به چرایی کار کفاشی خود پرداخت و گفت: در بازی تئاتر یک هنرمند زمانی موفق است که هر نقشی را به صورت عالی اجرا کند. او عقیده دارد که اکنون در حال ایفای نقش یک کفاش هست و به نظر و نگاه مردم توجهی ندارد.
وی با بیان اینکه روزانه از کار کفاشی در این محل، بین 50 تا 500 افغانی درآمد ناچیزی دارد، از صبر و قناعت خانواده‌اش که همیشه و در شرایط ناگوار همراه وی بودند قدردانی کرد.
پیمان، دنبال آرزوهای واهی نمی‌گردد و فقط می‌خواهد زندگی آرامی داشته باشد. او خطاب به دولتمردان می‌گوید مسئولان حکومتی باید از وضعیت مردم مطلع بوده و در مقابل مردم کشور پاسخگو باشند.
***متن کامل این گفت‌وگو به شرح زیر است***
فارس: در کجا متولد شدید؟ و بیشتر در کجا زندگی کرده‌اید؟
پیمان: در همین منطقه «برکی» شهر کابل متولد شدم و پدر و پدر بزرگان من نیز در اینجا به دنیا آمده‌اند، اکنون در همین منطقه یک مغازه کفاشی دارم تا از این طریق روزی حلال بدست بیاورم.
من یکی از هنرپیشگان تئاتر هستم که مدتی زیادی را صرف آموزش این هنر کرده و روی صحنه نقش اجرا کرده‌ام، در کنار آن یک نوازنده موسیقی ضرب هستم و سرایش شعر نیز یکی دیگر از توانایی‌های من است.
همچنین آهنگ و ترانه‌ساز نیز هستم که 3 سال را در تلویزیون خصوصی آریانا وظیفه انجام کرده و در آنجا هنر‌های خود را به نمایش گذاشته‌ام.
فارس: تحصیلات شما تا کدام مقطع است و نخستین وظیفه‌ای را که انجام داده‌اید، چه بود؟
پیمان: تا کلاس چهاردهم در «تخنیک کابل» (دانشکده مهندسی ) آموزش دیده‌ام و نخستین‌بار در کارخانه «جنگلگ» کابل به عنوان معاون مهندس به مدت یک سال وظیفه انجام داده‌ام.
پس از آن حدود 7 سال در ریاست تئاتر به عنوان بازیگر و هنرپیشه و بعد از آن نسبت به وضعیت نامناسب کشور مهاجر شدم و 14 سال از کشور دور بودم. پس از بازگشت به افغانستان، حال و هوای سابق در کشور حکمفرما نبود و همه جا را مشکلات اجتماعی فراگرفته است.
فارس: گفتید در تلویزیون «آریانا» وظیفه داشتید، دلیل پایان کار شما در این رسانه چه بود؟
پیمان: نظر به اظهارات خود آنها (مسئولان تلویزیون آریانا) گفتند ازین پس برنامه‌های هنری در این رسانه نداریم و همین بود که من، «داود طوفان»، «صفورا آنخیل»، «باقی سخنور» و «همایون بی‌ریا» را از وظیفه سبکدوش کردند و به دلیل اینکه آریانا یک رسانه خصوصی است، تاکنون مشخص نشده که دلیل اصلی اخراجمان چه بوده است.
اگر مسئولان آریانا می‌توانند ثابت کنند که کار خلافی انجام دادیم، حق دارند که ما را اخراج کنند، اما، ما در حالی اخراج شدیم که هیچ خطا و تقصیری نداشتیم.
فارس: با وجود تعدد رسانه‌ها در افغانستان، چرا در رسانه دیگری درخواست انجام وظیفه نکردید؟
پیمان: پس از اخراج از آریانا در برنامه کودک تلویزیون «آریا» درخواست کار دادم و یکی از ترانه‌های خود را نیز به یکی از مسئولان حراست این رسانه سپردم که وی متعهد به رساندن آن به رئیس این تلویزیون شد، اما زمانی که برگشت به من گفت که این ترانه را در یک لوح فشرده «CD» با موزیک آن ضبط کن تا آن را رئیس بشنود.
اما من توان مالی برای انجام این کار را نداشتم، زیرا با این شرط آنها، باید یک استودیو با مبلغ بالا زیر رو می‌کردم، ضمن اینکه پول کافی برای پرداخت آن به 15 کودک جهت اجرای این ترانه را نیز نداشتم.
پس از آن به تلویزیون «میترا» رفته و یک برنامه 5 دقیقه‌ای برای آنها تهیه کردم، اما مسئولان این تلویزیون گفتند که مسئول اداره در «دبی» است و هر زمانی که برگشت با شما تماس می‌گیریم تا با وی از نزدیک صحبت کنید، اما تاکنون تماسی از سوی آنها دریافت نکرده‌ام.
بعد از آن به تلویزیون «جوان» درخواست داده و یک برنامه 15 دقیقه‌ای برای آنها تهیه نمودم ، روز بعد زمانی که ما را به حضور خواستند گفتند که ما شما را می‌پذیریم، اما مطابق با شرایط ما باید یک ماه رایگان کار کنید و بعداً یک ماه حقوق شما را به عنوان ضمانت نگه میداریم و در ماه سوم حقوق شما را می‌پردازیم، حقوق ماهانه آنها 150 دلار بود.
با 150 دلار نمی‌توانستم زندگی کنم در حالیکه اگر به تلویزیون جوان هم می‌رفتم تحت شرایط دست و پا گیر آنها نیز قرار می‌گرفتم.
در پایان یک درخواست کار در برنامه «صبح زندگی» تلویزیون «نورین» دادم، اما پاسخ روشنی از آنها نیز دریافت نکردم، در کُل به رسانه‌های دیگر نیز رزومه دادم، اما نمی‌دانم که آن رزومه‌ها در بخاری آتش زده اند و یا شیشه‌ها را با آن تمیز کرده‌اند.
فارس: کار در رسانه‌های افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پیمان: اگر احترام متقابل بین رئیس اداره و کارمند وجود داشته باشد، انجام آن کار خوشایند است، اما اگر رئیس دیکتاتوری پیشه کند و کارمند نیز توجه به کار نداشته باشد، نتیجه خوبی نخواهد داشت زیرا هر دوطرف در یک فضای بی باوری بسر می‌برند که شخصاً خودم نمی‌خواهم در چنین موقعیتی کار کنم.
فارس: بعلاوه رسانه‌ها، پرودکشن‌های( استودیو های ضبط ) زیادی در کابل فعالیت دارند، چرا نخواستید که در آن پرودکشن‌ها وظیفه داشته باشید؟
پیمان: اقدامی برای کار در پرودکشن‌ها نکرده‌ام، زیرا من مشکلات اقتصادی دارم و اگر روزانه به 4 یا 5 پرودکشن برای یافتن کار مراجعه کنم، مجبورم نیمی از درآمدم را کرایه تاکسی بدهم .
فارس: فکر می‌کنید یک فرد حرفه‌ای چگونه می‌تواند در رسانه‌ها وظیفه داشته باشد؟
پیمان: اگر فردی می‌خواهد در اداره‌ای وظیفه اجرا کند، باید با اشخاصی سروکار داشته باشد که مروت و مردانگی داشته باشند، در غیر آن در محلی که مسئولان آن آلوده به فساد باشند، انجام کار با هر شرایطی خوشایند نیست.
فارس: با چه انگیزه‌ای وارد کار کفاشی «موچی‌گری» شدید؟
پیمان: من از کودکی به کار علاقمند بودم، زیرا پدرم سنی از او گذشته بود و نمی‌توانست ضروریات خانواده و مصارف و هزینه های مدرسه ما را فراهم کند، روی همین منظور از کودکی تاکنون همواره کار کرده‌ام و بی‌کاری و نشستن در خانه را ننگ می‌دانم.
پس از پایان کارم در تلویزیون آریانا نمی‌توانستم در کنج خانه بنشینم و شاهد چشم دوختن فرزندانم به جیب دیگران باشم، به همین دلیل کارگری و کفاشی کردم، اما لقمه حلال برای خانواده‌ام تهیه میکنم .
سه فرزند دارم که از آن جمله 2 فرزند بزرگم کلاس‌های دهم و یازدهم هستند و هر 2 دیپلم انگلیسی و نقاشی دارند و فرزند سومم که در کلاس پنجم مدرسه است، در حال فراگیری رموز زیبانویسی است.
فارس: با این کار آیا درآمد مطلوبی دارید؟ روزانه و یا ماهانه درآمد شما چقدر است؟
پیمان: درآمد روزانه و یا ماهیانه کار کفاشی مشخص نیست، بعضی روزها 500 افغانی و بعضی روزهای دیگر 50 افغانی درآمد دارم.
امروز درآمدی را که من از کار کفاشی دارم شاید پولی برای خرید 5 دانه نان باشد، اما نمی‌تواند نیاز‌های یک خانواده را تأمین کند و از سوی دیگر هم این محل، مکان مناسبی برای این کارنیست، اما بازهم خدا را شاکرم.
فارس: برخورد مردم با شما چگونه است؟
پیمان: من یک کفاش هستم و برخی از مردم نا آگاهانه مرا به چشم حقارت می‌نگرند، اما یک ضرب‌المثلی داریم که «خُلق خوش خَلق را شکار کند» به این صورت، اگر اخلاق ما خوب بود همه خوب رفتار می‌کنند، اما اگر بد بود رفتار همه بد خواهد بود.
فارس: دیدگاه خانواده شما در مورد کار کفاشی چیست؟
پیمان: 19 سال از تشکیل خانواده‌ام می‌گذرد، در این مدت، زندگی ما فراز و فرودهای فراوانی داشته است که در هر حالتی این خانواده ام بودند که در کنار من با صفا و صمیمیت ایستادند و به همین خاطر گمان میکنم خانواده‌ام بهترین خانواده دنیاست.
فارس: کفاشی یک هنرمند در افغانستان، بیانگر چیست؟
پیمان: به این شغلی که دارم افتخار میکنم، من هنرمندم و همین اکنون فکر میکنم در حال ایفای نقش خودم در زندگی هستم .
فارس: بزرگترین آرزوی شما چیست؟
پیمان: آرزوی خاصی ندارم و معتقدم که آرزو کردن راه رسیدن به هدف نیست و فقط می‌خواهم در کنار خانواده‌ام زندگی آرامی داشته باشم.
فارس: خواست شما از دولت چیست؟
پیمان: دولمتردان ما باید به وظایفشان در قبال مردم عمل کنند و اگر به صورت درست از پس انجام آن بر نمی‌آیند، باید استعفا دهند و اگر هم فکر می‌کنند وظیفه و رسالت خود را به درستی انجام می‌دهند به ملت پاسخگو بوده و از وضعیت مردم آگاه باشند.